Brezhoneg

Komz a reer alies eus peder rannyezh ar brezhoneg : kerneveg, leoneg, tregerieg ha gwenedeg. Klotañ a ra ar rannadur-se gant pevar eskopti kozh Breizh-Izel. War an dachenn avat n’eus ket a droc’h krenn etre ar rannyezhoù a virfe ouzh an dud a en em gompren. Gant harp ar skolioù, ar mediaoù hag al lennegezh vrezhonek, ez eus deuet ur brezhoneg standart war wel, levezonet mui pe vui gant rannyezh pe rannyezh. Hiziv e oar an holl yezherien dindan 40 vloaz lenn ha skrivañ ha mat-tre en em gomprenont.

Ar brezhoneg, ur yezh dibar
Ur gwir yezh eo ar brezhoneg gant he ferzhioù dezhi hec’h-unan e-keñver yezhadur, ereadur hag ar c’heriaoueg… Gwevn-kenañ eo stumm ar frazennoù da skouer, dre ma lakaer atav an elfenn gelaouiñ bouezusañ er penn-kentañ.

Ar Vretoned o tiazezañ e Breizh

Ar brezhoneg, ur yezh deuet eus Enez Vreizh

Gant ar pobloù kelt o tiazezañ en Arvorig adalek ar Vvet kantved a-raok J.K. e teu o yezh : ar galianeg. Bev e chomo ar yezh er vro betek dibenn impalaeriezh Roma. Met d’ar mare-hont e oa bet romanekaet mat Breizh dija.
Ar Vretoned o kuitaat Kembre, Devnon ha Kernev-Veur eo zo o vont da adkeltiekaat Arvorig. E deroù ar Grennamzer e treuz Mor Breizh ur bern Bretoned hag e tiazezont da vat el ledenez a zeu da vezañ Breizh diwar neuze.

Penn-da-benn e vo kemmet ar vro gant an dud nevez-erruet. Anvioù-lec’h a bep seurt a zo test a gement-se : plou (parrez) : Plougastell-Daoulaz, gwik (kreiz ar barrez) : Gwimilio, lann (peniti, manati) : Lannuon, tre (lec’h annezet ha gounezet, karter, trev) : Trevendel, lez : Lesneven, bod : Bodsorc’hel…

An tre goude al lanv
E barr he nerzh e oa Stad Breizh en IXvet kantved. Ul lodenn eus Normandi hag eus Anjev zo aloubet gant ar Vretoned. Er reter e vo staliet kêr-benn ar rouantelezh, en un takad ma ne glever ket kalz a vrezhoneg. War romanekaat ez a an dud uhel. Tamm-ha-tamm e kil ar brezhoneg war-du ar c’hornôg hag e teu teir zachenn war wel evit ar yezh.
Er reter pellañ, Brittania Romana, ma n’eus ket kalz a Vretoned ha ma’z aio buan ar brezhoneg da get.
En tu kornôg d’ul linenn Sant-Brieg/Sant-Nazer, Brittania Celtica, ma vo trec’h ar brezhoneg.
E-kreiz, an takad kemmesk, ma kaver brezhoneg ha galleg mesk-ha-mesk ha ma teuio ar yezh romanek da vezañ trec’h, a-benn ar fin.

Stabilaat a raio ar vevenn yezh er XVIvet kantved war ul linenn norzh-su a ya dre vras eus Sant-Brieg da Sant-Nazer. N’eo ket ken splann-se ar vevenn-se hiziv an deiz : galleg standart zo en implij e pep lec’h ha sellet e vez ouzh ar brezhoneg evel ouzh un elfenn vreizhadelezh talvoudekaus evit an holl Vretoned.

Ur yezh virvidik

Ar brezhoneg evel yezh kelenn
Meur a wech, adal an XIXvet kantved, e voe klasket lakaat ar Stad da gemer e kont c’hoant ar bobl e vefe kelennet ar brezhoneg er skolioù. A-enep e savas an Deskadurezh Stad bep tro. O welet kement-se e voe savet ar skolioù Diwan, skolioù zo ar brezhoneg o yezh kelenn pennañ, gant tud skolidi. E 1977 e oa bet digoret ar skol gentañ. Da heul berzh ar skolioù-se e voe digoret klasoù divyezhek en deskadurezh publik (1982) ha prevez (1991).
E distro-skol 2009 e oa bet tizhet 13.000 bugel skoliataet e brezhoneg, en ur gontañ an holl hentadoù (Diwan, publik, prevez). Diorren an hentadoù divyezhek eo unan eus palioù kentañ politikerezh yezh ar C’huzul-rannvro.
A-hend-all e oa e-tro 15.000 skoliad oc’h heuliañ kentelioù brezhoneg e 1999.